DeFi là gì? Cuộc cách mạng tài chính tương lai của thế giới
DeFi là gì?
DeFi – viết tắt của Decentralized Finance (tài chính Phi tập trung), là một cơ chế tài chính mở (vốn được xây trên Ethereum), cho phép BẤT KỲ AI từ BẤT KỲ ĐÂU được tiếp cận đến các công cụ tài chính (vay mượn, đầu tư….) mà không cần sự cho phép của các cơ quan tập trung.
Nên lưu ý 1 điều, đó là DeFi là 1 lĩnh vực sử dụng Blockchain, chứ không phải 1 lĩnh vực THUỘC Blockchain như mọi người nghĩ. Về cơ bản, công nghệ Blockchain phục vụ rất nhiều mặt trong cuộc sống, bao gồm tài chính. Và DeFi là 1 trong những bước cách mạng tiếp theo của ngành tài chính, sử dụng công nghệ của Blockchain.
Về cơ bản, DeFi được sinh ra để thay thế ngân hàng truyền thống trong các lĩnh vực tài chính. Từ cho vay-mượn, tiết kiệm cho đến giao dịch phi tập trung (DEX), tất cả đều là ứng dụng của DeFi. Tuy nhiên mảng vay mượn (Lending và Borrowing) đang là 2 mảng phát triển nhất với vốn hóa to nhất của DeFi.
Ví dụ đơn giản như này. Trước đây bạn có tiền nhàn rỗi không sử dụng, bạn quyết định sẽ đem ra ngân hàng để gửi với lãi suất 8%/năm. Ngân hàng sẽ cầm tiền của bạn, và cho người khác vay, với mức lãi suất 20%/năm. Với việc làm cơ quan trung gian, ngân hàng sẽ hưởng phần chênh ở giữa và chịu sự rủi ro (nợ xấu).
Với DeFi, sẽ không có ngân hàng nào ở đây cả. Tất cả sẽ được thực hiện thông qua Smart Contract. Ví dụ bạn có tiền nhàn rỗi, bạn sẽ mang lên hệ thống để gửi (lending). Người khác sẽ TRỰC TIẾP vay khoản này thông qua hệ thống. Như vậy, bạn sẽ nhận được lãi cao hơn (1 số dự án Lending lên đến 20-30%/năm) và đi vay cũng vay được với mức lãi suất ưu đãi hơn, nôm na là vậy.
Sự ra đời của DEFI
Các ngân hàng, vai trò và vấn đề của nó
Các ngân hàng là những gã khổng lồ của ngành tài chính tạo điều kiện thuận lợi cho việc thanh toán, chấp nhận tiền gửi và cung cấp hạn mức tín dụng cho các cá nhân, doanh nghiệp, các tổ chức tài chính, và thậm chí cả các chính phủ. Chúng lớn đến mức tổng giá trị vốn hóa thị trường của 10 ngân hàng thuộc top đầu thế giới được đánh giá là ở mức 2.000 tỷ USD. Trong khi trên thị trường tài chính phi tập trung, số liệu TVL cao nhất được ghi nhận là vào khoảng 250 tỷ USD (vào cuối năm 2022).
Ngân hàng là bộ phận quan trọng của cỗ máy tài chính — họ cho phép tiền di chuyển khắp thế giới bằng cách cung cấp dịch vụ chuyển nhượng giá trị (gửi, rút, chuyển), gia hạn hạn mức tín dụng (các khoản vay), và hơn thế nữa. Tuy nhiên, các ngân hàng được quản lý bởi con người và các chính sách, do đó, dễ xảy ra rủi ro liên quan đến con người như quản lý yếu kém và tham nhũng.
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 là minh chứng cho việc chấp nhận rủi ro quá mức, chính phủ đã buộc phải thực hiện các gói cứu trợ lớn cho các ngân hàng. Cuộc khủng hoảng đã phơi bày những thiếu sót của nền tài chính truyền thống và làm hiện rõ nhu cầu xây dựng một thị trường mới tốt hơn. DeFi tìm cách xây dựng một thị trường tài chính tốt hơn bằng cách tận dụng Internet và công nghệ blockchain. Hệ thống ngân hàng hiện nay còn tồn đọng 03 vấn đề như sau:
- Hệ thống thanh toán và chuyển tiền.
- Khả năng tiếp cận.
- Tập trung và minh bạch.
Hệ thống thanh toán và chuyển tiền
Nếu bạn đã cố gắng gửi tiền cho ai đó hoặc một doanh nghiệp ở đất nước khác, bạn biết rất rõ sự khó khăn này — chuyển tiền liên quan đến các ngân hàng trên toàn thế giới thường mất vài ngày làm việc để hoàn thành các thủ tục, ngoài ra phải tốn một loạt các loại phí. Ví dụ: nếu bạn đang sống ở Mỹ và muốn gửi 1.000 USD từ tài khoản ngân hàng của bạn ở Hoa Kỳ đến tài khoản ngân hàng ở Úc, thường có ba khoản phí liên quan: tỷ giá hối đoái tại ngân hàng của bạn, phí chuyển khoản quốc tế (chiều đi) và phí chuyển khoản quốc tế (chiều đến). Ngoài ra, sẽ mất một vài ngày làm việc để có thể nhận được tiền.
DeFi cho phép bạn bỏ qua các bên trung gian, những người sẽ thu một khoản phí cho công tác chuyển tiền này. Nó cũng có khả năng nhanh hơn – chuyển khoản của bạn sẽ được xử lý mà không bị bất kỳ ai điều tra, và với mức phí tương đối thấp hơn so với các ngân hàng. Ví dụ: việc chuyển tiền điện tử sang bất kỳ tài khoản nào trên thế giới sẽ mất khoảng 15 giây đến 5 phút tùy thuộc vào một số yếu tố, cùng với một khoản phí nhỏ.
Khả năng tiếp cận
Hiện tại, trên thế giới có rất nhiều người kém may mắn và không được tiếp cận với hệ thống ngân hàng, thậm chí là tài khoản tiết kiệm cơ bản nhất.
Ngân hàng Thế giới ước tính rằng tính đến năm 2017, có 1.7 tỷ người không sở hữu tài khoản tại một tổ chức tài chính nào, hơn một nửa trong số họ đến từ các quốc gia đang phát triển. Họ phần lớn là các hộ gia đình nghèo và một số lý do chính của việc họ không có một tài khoản ngân hàng là do nghèo đói, các vấn đề địa lý và tín nhiệm. Đối với 1.7 tỷ người này, việc tiếp cận ngân hàng là rất khó khăn —DeFi sẽ giải quyết vấn đề này. Việc truy cập DeFi Dapps yêu cầu phải có điện thoại di động và có kết nối Internet. DeFi Dapps có thể sẽ là cánh cổng mở giúp họ tiếp cận các sản phẩm tài chính.
DeFi tìm cách thúc đẩy xuyên biên giới, các sản phẩm tài chính có thể truy cập miễn phí và không chịu bất cứ sự kiểm duyệt nào. Các giao thức DeFi không phân biệt đối xử với bất kỳ ai, tạo ra một sân chơi minh bạch cho tất cả mọi người.
Tập trung và minh bạch
Không thể phủ nhận rằng các tổ chức tài chính truyền thống có những quy định và tuân thủ theo luật của chính phủ. Nhưng họ không phải là không có sai sót — ngay cả các ngân hàng lớn cũng có thể phá sản. Quỹ tương hỗ Washington với hơn 188 tỷ USD tiền gửi và Lehman Brothers với 639 tỷ USD tài sản đều đã vỡ nợ trong năm 2008. Riêng ở Mỹ, đã hơn 500 ngân hàng phải tuyên bố phá sản.
Ngân hàng là một mắc xích quan trọng trong lĩnh vực tài chính — sự sụp đổ của Lehman Brother đã khởi đầu cho cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Tập trung quyền lực và quỹ trong tay các ngân hàng là điều rất nguy hiểm. Khi nhìn vào các sự cố trong quá khứ, chúng ta đều thấy rõ điều đó.
Tính minh bạch cũng là một vấn đề lớn – không có cách nào để các nhà đầu tư thông thường có thể biết được chính xác những gì mà các tổ chức tài chính đang làm. Cuộc khủng hoảng tài chính 2008 có liên quan đến các cơ quan xếp hạng tín nhiệm xếp hạng AAA (các khoản đầu tư tốt nhất và an toàn nhất) đối với rủi ro cao chứng khoán đảm bảo bằng thế chấp.
Các giao thức DeFi được xây dựng dựa trên công khai các blockchains như Ethereum, BNB Chain, Solana, Near… chủ yếu có mã nguồn mở để kiểm tra. Họ thường được quản lý bởi các tổ chức phi tập trung nhằm đảm bảo rằng mọi người đều biết điều gì đang xảy ra và đảm bảo sẽ không có kẻ xấu nào có thể lén lút trục lợi. Các giao thức DeFi được viết dưới dạng các dòng code — bạn không thể gian lận code. Các đoạn code chạy chính xác như được lập trình và bất kỳ sai sót nào cũng sẽ bị phát hiện vì nó được công khai 100% cho cộng đồng tham gia giám sát. Cuối cùng, sức mạnh lớn nhất của DeFi nằm ở việc có thể loại bỏ các bên trung gian và hoạt động không cần sự kiểm duyệt.
Các ứng dụng của Defi
- Giao thức cho vay mở (Open lending protocol): Cho phép người dùng vay tài sản này bằng cách thế chấp tài sản khác (thường là ETH). Sau một thời gian người cho vay sẽ nhận được vốn gốc đi kèm với lãi suất như thỏa thuận ban đầu.
- Sản phẩm phái sinh (Derivatives): Hợp đồng phái sinh là một loại sản phẩm DeFi khác – hợp đồng phái sinh có thể ứng dụng cho các đồng token/coin được neo giá bằng 1 tài sản khác (vàng/ tiền fiat) và cả các loại bảo hiểm chuyển giao rủi ro trong các thị trường dự đoán phi tập trung.
- Sàn giao dịch phi tập trung (DEX): Các sàn giao dịch phi tập trung sẽ không giữ coin/token của người dùng, mà người dùng hoàn toàn nắm giữ coin/token của họ và thực hiện trao đổi, giao dịch thông qua mạng ngang hàng P2P.
- Nền tảng thanh toán phi tập trung (Payments Platform): Nền tảng thanh toán là một trường hợp ứng dụng khá thú vị của tài chính phi tập trung với các sản phẩm sử dụng cả Blockchain Bitcoin và Ethereum. Trong lĩnh vực thanh toán, các sản phẩm DeFi đã cố gắng làm cho việc thanh toán vi mô trở nên hiệu quả hơn và ít tốn kém, từ đó cải thiện khả năng mở rộng của các mạng lưới Blockchain.
- Các đồng tiền ổn định phi tập trung (Stablecoins): Đây là loại tiền điện tử được tạo ra nhằm mục tiêu duy trì mức ổn định giá. Như chúng ta đều biết, đặc trưng của thị trường tiền mã hóa là tính biến động (volatility), các nhà đầu tư có thể chuyển tài sản của họ sang các đồng Stablecoins khi thị trường xảy ra biến động cao thay vì phải chuyển hẳn sang tiền tệ Fiat.
Phần tiếp : Khám phá và tìm kiếm các tiền mã hóa tiềm năng và cơ hội đầu tư DEFI (Coming soon )
Xem lại phần trước : Các giai đoạn phát triển tiền trong lịch sử loài người